Ang Pakikipagsapalaran nina Hiyas, Dangat, at Lakan Bisig Sinulat ni Precious Singson
 
    Noong unang panahon, ang mga tao ay hindi pa tunay na hiwalay sa mga diyos at diyosa.  Ang mga engkanto ay nakapaligid sa mga puno, lupa, tubig, at hangin kung kaya’t madali silang tawagin ng mga tao kung sila’y may pangangailangan.  Ngunit ipinasiya ni Bathala, ang pinakamataas na diyos at tagapaglikha ng sansinukob, na dapat iwanan ng mga diyos at diyosa ang mga tao sa kanilang kabuhayan dahil sa panganib na ang kanilang mga kapangyarihan ay makakagambala sa kaparaanan ng mundo.  Habang dumadami ang tao, malimit ang pag-aaway ng iba’t ibang mga angkan at tribo.  Nasasangkot ang mga diyos at diyosa dahil ang mga tao’y humihiling ng lakas sa pakikipaglaban.  Minsan nga ay nag-away si Idianale, ang diyosa ng paghahayupan at Lakan Bakod, ang diyos ng mga hardin.  Sa pagkamatay ng sanlaksang nilalang dahil sa bahang nilikha ni Idianale, inutos ni Bathala na huwag nang mamagitan ang mga engkanto maliban sa masidhing pangangailangan o kung may totoong panganib ang mga tao.
Ngunit isang manghuhulang nakilala ni Bathala sa ikatlong bundok ng Hilaga ay nakatuklas ng isang kataas-taasang propesiya.  Ayon sa manghuhula, dadating ang araw na makakalimutan na ng mga tao ang mga engkanto at ang kanilang kapangyarihan.  Ang kanilang tanging pag-asa ay magbubuhat sa tatlong diyos at diyosa na mamumuhay kasama ng lipunan ng sangkatauhan.  Sa kanilang pagkikita, mahihinto ang pagkalimot ng mga tao sa kapangyarihan ni Bathala at ng mga engkanto.  Ngunit kung sila’y hindi magtutulungan, tuluyang mawawala ang mga diyos at diyosa sa paningin ng sangkatauhan.  Tuluyan din ang pag-aaway ng tao at kaguluhan sa mundo.    
Kahit sa kataas-taasang kaalaman ni Bathala, hindi alam ng mga engkanto kung kailan magaganap ang propesiya at kung sino ang tatlong pag-asa ng sangkalupaan.  Kaya sa hiling ni Apo Laki, ang diyos ng araw at digmaan, itinaguyod ng mga engkanto ang isang ritwal upang magkatotoo ang hula.  Kailangang lumaki ang mga kabataang engkanto sa mundo kasama ng mga tao upang magkatagpo ang tatlong diyos-tao na itinuturing ng orakulo.  Kaya sa pagdating ng ikasiyam na taong gulang ng mga anak ng mga diyosa, ang mga kabataan ay magsisimulang maglakbay sa mundo bilang tao.  
Matindi ang hapis ng mga inang diyosa dahil mawawala ang mga pagkakakilanlan sa simula ng paglalakbay ng kanilang mga anak.  Hindi malalaman ng mga diyosa kung sino ang kanilang anak at hindi rin malalaman ng mga bata ang kanilang pagkadiyos.  Kailangang dumaan muna ng pagsubok ang mga batang diyos-tao upang sila’y bumalik sa kanilang pinanggalingan.  Siyam na mahirap na pagsubok ang haharapin nila upang mapatunayang sila ay tunay na diyos.  Ang kalungkutan ng mga ina ay hindi lamang sa pansamantalang pagkawalay ng kanilang mga anak;  sapagkat matapos ang ilang henerasyong nagdaan sa ritwal, mayroong mga diyos-taong hindi na muling bumabalik sa kanilang ina.  Ang ibang bata naman ay namatay sa pagsubok dahil sa kanilang mga katangiang tao at ang iba naman ay pumiling manirahan sa mundong kanilang kinalakihan.  Kaya’t sa pista bago maglakbay ang mga kabataan, lumilindol at umuusok ang mga bulkan sa sangkalupaan bunga ng paghihinagpis ng mga inang diyosa.
Sa isang sulok ng bahay ni Apo Laki, makikita ang dalawang diyosa na mataimtim na nag-uusap.  Ngayon ay ang gabi ng ikapitong pagbilog ng buwan at nagsimula na ang kapistahan ng paglalakbay.  Mahigpit ang yakap ni Bugan, ang diyosa ng langit, kay Anitun Tabu, ang diyosa ng ulan.  
“Huwag ka nang mangamba,” ang bulong ni Bugan.  “Si Dangat ay matalinong bata.  Ang hula ko’y una siyang makakaalam ng kanyang tunay na katauhan.”
“Totoong matalino si Dangat.”  Pinunasan ni Anitun Tabu ang tumutulong luha sa mukha.  “Ngunit hindi siya katulad ng anak mo.  Malakas ang katawan ni Lakan Bisig at ito’y makatutulong sa kaniya habang sya’y nasa mundo ng mga tao.  Hindi katulad ng Dangat ko na parating sakitin.  Namasdan ko na kahit noong bata pa si Dangat ay hindi niya makaya ang paghawak ng itak o kaya’y arnis.  Paano niya malalabanan ang mga halimaw na ipapadala ng diyos ng kasamaan?”  
“Tinuruan mo siya ng mga makapangyarihang sumpa.  Natatandaan ko pa noong sinumpa ni Dangat ang anak ni Lakan Bakod dahil siya’y ninakawan ng salamangkanggata ng niyog.  Hanggang ngayon ay tagilid pa rin ang ilong ng bata!”
Ngumiti nang kaunti si Anitun Tabu sa narinig na alaala.  “Ngunit, hindi natin alam kung magagawa niya muli ang mga ituro ko sa kaniya.  Paano kung tunay niya nang malimot ang sining ng sumpa?”  Muling namalisbis ang kanyang luha sa pagdidilim ng kanyang pag-iisip.  Hinawakan niya ang kamay ni Bugan upang makahanap ng pag-asa.
Ilang saglit pa ay lumapit si Mayari, ang anak ni Bathala at pinakamagandang diwata sa mundo ng mga engkanto.  Kahit sa mga diyos at diyosa, ang tanaw sa nag-iisang mata ni Mayari ay nakadudulot ng kaginhawahan.  Ngunit sa araw na ito, ang kapangyarihan ng kagandahan ni Mayari ay nabawasan.  Sa kanyang tanging mata ay may nakaukit na luha.  
“Kamusta ka, Mayari?" ang tanong ni Bugan.  
“Sana’y mabigyan ko kayo ng kaluwagan ng loob,” ang sagot ni Mayari.  “Ngunit sa palagay ng aking ama na matagal pa ang pagkupas ng aking luha dahil sa pagkawalay ni Hiyas.  Masakit ang aking kalooban at iginagawad ko ang aking pighati at pakikiramay sa inyo.”
“Siguradong maayos ang pamilyang kukupkop kay Hiyas.  Sa pag-unawa ko, dinadakila ng mga tao ang magagandang kababaihan,” ang tugon ni Bugan.
Nakatanaw ang mga diyosa sa tatlong batang naglalaro ng salamangkang piko.  Tila lumilipad si Lakan Bisig sa kanyang pagtalon at maririnig ang matamis na tawa ni Hiyas.  “Sana’y totoo ang iyong hinala,” malalim na buntong-hininga ni Mayari.  Hindi katagalan ay narinig nila ang kinatatakutang batingaw.  Oras na ng paglalakbay.
DONG!
Umalingawngaw ang agong na hawak ng binatang si Lakan Bisig sa paanan ng bundok na binabantayan ni Maria Makiling.  
“Lumabas ka, Kapre!” sigaw ni Lakan Bisig.  Sinabi ng mga matatanda mula sa kanyang bayan na hindi matitiis ng kapre ang ingay ng agong.  DONG!  Ginamit ni Lakan Bisig ang puwersa ng kanyang lakas upang magalit ang halimaw.
“AARGGGHHHH!”  Sa wakas, nagpakita ang isang higante na nakabalot sa mabahong pananamit at maruming kadenang pinagsasabitan ng mga pugot na ulo ng mga tao.  Hindi mawari ni Lakan Bisig kung paano nagtago ang kapre sa puno ng balete.  Bigla na lamang itong lumabas sa dilim at kung hindi pa sa nanlilisik na mga mata at siga ng tabako ay hindi makikita ang halimaw.  Ngunit walang oras mag-isip ang binata dahil mabilis na lumusob ang kapre patungo sa kanyang kinatatayuan.  
Isinabit ni Lakan Bisig ang batingaw sa kanyang sinturon at inilabas ang matulin na itak.  Itinaas niya ang sandata at naghatid ng ubod-lakas na dagok mula sa napakalakas niyang mga bisig.  Ngunit mas malaki ang kapre at napabuwal si Lakan Bisig.  Iniwasan niya ang suntok ng mabahong halimaw at nagpagulong-gulong palayo sa isa pang hataw. Kumanlong ang binata sa ilalim ng punong akasya at hinipo ang sugat sa binti.  Natanto niyang nawala pala ang kanyang itak at siya’y biglang nangamba sa darating na panganib.  Nilunok ni Lakan Bisig ang kanyang takot at muli siyang lumabas sa dilim.
DONG!  Hinampas ng binata ang batingaw upang lumapit sa kanya ang kapre.  Pagkakita sa nanlilisik na mga mata, tumakbo ang binata papunta sa isang kuweba.  DONG!  Parang umaapoy ang kanyang binti sa bawat hakbang ng kanyang pagtakbo.  Sa wakas, naabot din niya ang kadulu-duluhan ng kuweba.  Sa pagsisiyasat ng kanyang kinatatayuan, napansin niyang wala nang labasan ang yungib.  Para siyang dagang hindi makakawala.  Wala nang ligtas.  
Binatak ng magiting na Lakan Bisig ang kanyang buong lakas at hinarap ang halimaw na pumasok sa kuweba.  Ngumiti naman ang kapre sa kanyang biktimang tila nawalan na ng lakas.
DONG! Napawi ang ngiti ng kapre nang maramdaman ang hapdi sa kanyang tainga.  DONG!  DONG! DONG!  Umaalingawngaw ang tunog nang batingaw sa kuweba.  DONG! DONG! DONG!  Humagulgol sa sakit ang halimaw.  
Ang binata naman ang ngumiti nang makita niyang nanghihina ang kapre.  Nakapinid ang kamay ng halimaw sa kanyang mabahong tainga nang sa wakas, nilisan nito ang kuweba.  Napaupo si Lakan Bisig matapos lumayo ng panganib. Isang malaking buntong-hininga ang kanyang inilabas.  Tapos na ang hirap.
Ilang sandali ang nakalipas nang makita ni Lakan Bisig ang isang liwanag na nagmumula sa labas ng yungib.  Lumapit ang binata sa pinagmumulan ng liwanag.  Hindi niya maipaliwanag ang kanyang nakita, ngunit sa pagkupas ng liwanag ay lumabas ang anyo ng isang matandang babae.  
“Salamat, Lakan Bisig.” Ang sabi ng matanda.  “Iniligtas mo ako at ang bundok na ito mula sa kapre.”
“Sino po kayo...paano n'yo nalaman ang aking pangalan?” ang tanong ng binata.
“Mahirap maipaliwanag ang nangyayari sa mundo, anak ko.  Ngunit malalaman mo ang katotohanan sa tamang panahon.”
Ibinabanya ang kanyang tingin upang hindi makita ng matanda ang kanyang pagkasiphayo.  Itinago niya ang kanyang simangot at kinuskos niya na lamang ang dahon ng kakaw sa sugat sa binti.  Marami na siyang nakitang mga kababalaghan sa mundo.  Ito ay ang ikaapat na halimaw na kanyang hinarap upang maipagtanggol ang kanyang taumbayan.  Nais niya na ng mga kasagutan.  Bakit siya nagkamit ng walang-katulad na lakas upang matalo ang mga halimaw?  Ano ang kanyang tungkulin sa mundo?  Bakit siya kakaiba sa lahat ng tao?  Siya’y binabagabag ng mga tanong na mula pa sa kanyang kabataan ay binibigyan ng sagot na ‘Malalaman mo rin ang katotohanan sa tamang panahon.’  
“Lakan Bisig, huwag kang mapuot sa iyong kalikasan,” wika ng matanda.
Nagulat ang binata.  Nababasa kaya ng matanda ang kanyang isipan?
“Hindi pa matatapos ang paghihirap sa iyong kapalaran.  Ngunit tayo ay mga nilalang na binigyan ng kataas-taasang Kabunian ng kapangyarihang ugitin ang sarili nating buhay.  Nasa iyong mga palad ang hinaharap...kung gusto mong gamitin ang iyong lakas upang tulungan ang iyong kababayan o kung gusto mong manahimik na lamang.”
“Bukal po sa aking puso ang pagtulong sa ating kapwa.”  Mataimtim ang paglilimi ni Lakan Bisig.  Siya’y nagsisi sa kanyang pag-aalinalangan sa paggamit ng biyayang lakas.
“Kung gayon, binata.  Humayo ka sa lalawigan ng Bicol,” ang utos ng matanda.  “Hanapin mo ang bunganga ng kagubatan ni Asuang, ang diyos ng kadiliman.  Ikinulong ni Asuang ang kanyang kapatid na si Guguran kung kaya’t ang mga tiyanak at manananggal ay naninindaksa Kanluran.  Ikaw ang kanilang tanging pag-asa.  Tanggapin mo ito." Isinuot ng matanda ang isang kuwintas kay Lakan Bisig. “Sa takdang panahon, iyan ay magagamit mo sa iyong pakikipaglaban.”
“Salamat po.” Muling nanumbalik ang lakas at saya ng binata matapos isuot sakanya ng matanda ang kuwintas.  “Huwag po kayong mag-alala at ililigtas ko ang mga tagaKanluran sa mga halimaw ni Asuang.”
“Gamitin mo ang bato na ito upang mahanap mo ang kulungan ni Guguran.  Nawa’y pagpalain ka ni Kabunian.”
Sinuri ni Lakan Bisig ang bato.  Sa biglang tingin, ang magaspang na bato ay waring may mga ukit lamang ng kalikasan.  Ngunit kung susuriing mabuti ang bato mapapansin na ang dibuho ay dalawang punong niyog na humahapay sa punong nara.  Itinaas ni Lakan Bisig ang bato at inihambing niya ito sa mga puno na kanyang natatanaw.  Nagpatuloy siya sa paglalakbay, at sa wakas ay narating niya ang bunganga ng gubat ni Asuang.
Sa ilalim ng dalawang punong niyog ay may nagtatalong dalaga at binata.  Nakasimangot ang lalaki at tila siya isang batang napagalitan ng ina dahil sa kanyang pananabik sa panganib.  Ang dalaga naman ay kabigha-bighani.  Kahit na makikita ang kayamutan sa kanyang mga mata, parang sinalo ng kanyang pagkatao ang sanlaksang kagandahan.  Nabighani si Lakan Bisig.  Nawala ang kanyang pagod at nanumbalik muli ang kanyang lakas matapos masilayan ang dalaga.
“Kamusta kayo, mga kaibigan,” ang bati ni Lakan Bisig.  “Ako ay si Lakan Bisig na galing sa bayan ng Laguna.”
“Kamusta, Lakan Bisig,” ang matamis na bati ng dalaga.  “Ako’y si Hiyas, mula sa Timog na lalawigan ng Sulu.”
“Kamusta, Lakan Bisig,” ang bati naman ng binata.  “Dangat ang pangalan ko.  At gaya ng sinabi ko dito kay Hiyas,  mas makabubuting kayo’y umalis na pook na ito.  Maraming mga kababalaghan dito sa Bicol at kayo’y nanganganib.”
“Panganib ang aking hanap, Dangat,” ang sagot ni Lakan Bisig habang nakapako ang tingin sa dalaga.  “Nandito ako upang iligtas ang diyos na si Guguran upang tuluyan nang mawala ang mga tiyanak at manananggal sa lalawigan.”
“Iyan din ang aking pakay!” ang sagot ni Dangat.  
“Ako man,” ang bulong ni Hiyas.  Nakaukit ang pagkagulat sa mukha ng mga kabataan.  
“Hindi sa ako’y nagyayabang.  Ngunit ako’y nakaranas na ng mga ganitong pakikipagsapalaran.  Mas mabuting ako na lamang ang pumasok sa gubat para hindi na kayo masaktan,” ang pahayag ni Dangat.  
“Huwag mo akong hamakin dahil sa ako’y isang babae,” ang sagot ni Hiyas.  “Kailan lamang ay ipinagtanggol ko ang bayan ng Sulu mula sa lambanang pumatay ng isang libong tao.”  
Namangha si Lakan Bisig.  “Ano ang iyong sandata?”
“Nakamit ko ang sining ng mga albularyo.  Apat na sugo ng diyos na si Asuang ang aking natalo sa pamamagitan ng mga dahon at halaman sa ating kapaligiran.”
“Ano naman ang damong dala mo ngayon?” ang pangungutyang tanong ni Dangat.
“Asin ang tanging makatatalo sa mga manananggal.  Higit pa ito sa iyong sandata, Dangat.”  Sa inis, tumalikod ang dalaga kay Dangat at lumakad patungo sa gubat.
“Teka, nagbibiro lamang ako,”  ang pangangatwiran ni Dangat.
“May naririnig ka bang tumatawa?” ang hiyaw ni Hiyas.  Nginitian ni Lakan Bisig ang dalaga.  Lumapit ang binata kay Hiyas at sabay silang nagtungo sa gubat.
“Hindi ko maipapangakong kayo’y masasagip ko kayo kung kayo'y masaktan.”  Nagbuntong-hininga si Dangat habang sinusundan sina Hiyas at Lakan Bisig.
Tila nalulon ng dilim ang araw sa pagpasok ng magkakaibigan sa loob ng gubat.  Tahimik ang kapaligiran.  Nakalabas ang arnis ni Dangat at ang bawat bahagi ng kanyang katawan ay nakahanda sa labanan.  Ilang sandali ang nakalipas at ibinaba ng binata ang kanyang sandata.  “Payapa naman pala rito.  Dapat siguro’y magpahinga muna tayo.”
“Shhh...” ang bulong ni Hiyas.  Tahimik nga.  Ngunit hindi wasto ang katahimikan sa gubat.  Walang naririnig ni huni ng ibon o ingay ng mga hayop.  “Patay ang gubat na ito.  Walang halamang namumunga at walang hayop na nakatira.”
“Tama ka, Hiyas. Ihanda ang mga sandata,” ang utos ni Lakan Bisig.  “Mahirap makita sa dilim ang mga kalaban.”
“Masyado kayong matatakutin.  Tama ang hinala ko...AAARRGGH!”  Nabuwal si Dangat sa sakit.
“Dangat!”  Lumapit si Hiyas at kinapa ang sugat sa katawan ng binata.  Inilabas ni Hiyas ang katas ng puso ng saging upang punasan ang nasaktang braso ni Dangat.  Nakabantay si Lakan Bisig para sa isa paglusob ng kalaban habang ginagamot ni Hiyas ang kanilang kaibigan.  Ilang sandali pa ay gumising si Dangat.
“Manananggal,” ang bulong ni Dangat.  “Mabibilis ang mga impakta.”  
"EEEK.... EEEK...." lumusob ang limang manananggal sa tatlong kabataan.  Tila hinihiwa nila Lakan Bisig ang hangin upang harangin ang mga kaaway.  “Masyadong marami ang kalaban!” ang sigaw ni Lakan Bisig.  
Inakbayan ni Hiyas si Dangat at hinila ang katawan nito.  Umatras si Lakan Bisig habang ipinagtatanggol ang kanilang mga buhay mula sa mababangis na halimaw.  “Kailangang makarating tayo sa isang punso,” ang hiyaw ni Hiyas kay Lakan Bisig.
“Doon sa hilaga!” ang sigaw ni Dangat.  Ginamit niya ang kanyang kaliwang kamay upang ilabas ang arnis.  Habang nakahilig ang kanang bisig kay Hiyas, hinampas ni Dangat ang isang impaktang lumulusob.  Umaapoy ang kanyang katawan sa sakit ngunit iwinagayway niya ang arnis sa dilim.  
“TABI-TABI PO!” Ang sigaw ni Hiyas.  Sa wakas, nakita nila ang isang malaking punso.
“Ay kulitkulitkulit!  Mga batang mapipilit!” Lumabas ang nuno at hiniyawan ang mga magkakaibigan.  “Ay bakekang, isang mangkukulam!  ‘Sang diyos na makisig at ‘sang mayabang na mang-uusig!”
Nagtinginan ang mga magkakaibigan.  Nagtatanungan ang kanilang mga mata kung ano na dapat nilang gawin.  Palapit na ang mga manananggal at wala na silang mapagtataguan.
“Patuluyin n'yo po kami sa inyong punso,” ang pakiusap ni Hiyas.  
“Ikaw babaeng Muslim, patayin ang halimaw sa dilim!” Naintindihan ni Hiyas ang bugtong.  Inilabas niya ang asin at iwinisik ito sa hangin.      
   "AAARRGGGGGGHHHHH!  ARRGGGHHH!" Nasaktan ang mga manananggal ng asin ni Hiyas.  Sa bawat lapit ng mga impakta, ay sabay naman ang sabog ni Hiyas ng makapangyarihang kimiko.  Ilang sandali ang nakalipas at lumayo na ang mga sugo ni Asuang.
    “Matalinong bata, walang haka-haka,” ang wika ng nuno.  “Matutulog muli ang matanda.  Huwag na muling gambalain.”
    “Salamat po sa inyo, nuno,” ang pahayag ni Hiyas.  “Ngunit pwede ho bang itanong sa inyo kung nasaan ang bilangguan ni Guguran?”
    “Matutulog muli ang matanda.   Huwag na muling igambala!”  Ang ikalawang pakli ng nuno ay puno ng maitim na budhi.  Hindi sumigaw ang nuno ngunit nabalutan ng takot ang magkakaibigan.
Taglay ang kanyang buong lakas, iwinagwag ni Lakan Bisig ang kanyang sindak.  “Ibibigay  ko po sa inyo ang aking kuwintas kapalit ng inyong nalalaman.”
Tila isang batang paslit nakarinig ng pag-uudyok ng kendi ang nunong nangangaligkig sa galit.  Nawala ang sumpa sa mga magkakaibigan at naglaho ang kanilang takot.  
“Hmm...hmmm...” Pinagmamasdang mabuti ng nuno ang kuwintas na nakasabit kay Lakan Bisig.  Ang mga nuno ay bihasa sa sining ng mga panday.  Sila’y hindi tumatangi sa isang bagay namainam ang pagkakayari.  
  “Gintogintoginto! Isang himala!” Matindi ang pamamangha ng nuno.  “Ituturo ko ang landas kung ibibigay mo sa akin ang kuwintas.”  Hindi maalis ng nuno ang kanyang titig sa alahas.  
Nagtinginan ang magkakaibigan.  Alam nilang mag-ingat sa mga pangako ng mga nuno dahil ang kanilang paglalang ay nakapagdudulot ng kamatayan.  Ngunit hindi nila alam kung saan ang bilangguan ni Guguran at mahirap maghanap sa mapeligrong gubat.
“Ituro mo muna sa aming ang daan at ibibigay sa iyo ni Lakan Bisig ang kuwintas,” utos ni Dangat sa nuno.
Umakyat ang matandang nuno sa kanyang punso upang simulan ang kanyang tagubilin:
“Sa hilaga kayo’y paroroon
Si Guguran ay naghihintay sa inyong tuon
Hanapin ang bukal sa dilim
Sa pagbaba ng tubig ay mag-ingat sa mga talim
Lagpas ng tubig, sa lupain ng mga tiyanak
Kayo’y mag-ingat sa dila nilang nanlulupak
Tila sila’y mga batang payapa
Ngunit ang kasamaan nila’y laganap sa lupa
Matapos patayin ang mga alagad ni Asuang
Makikita n'yo ang serpyente sa parang...
ULLKKGGH!"
 
“HUWAG DANGAT!” hiyaw ni Hiyas.  Biglang sinakal ni Dangat ang nuno at hinila nito ang matanda sa lupa.  
“Magsabi ka ng katotohanan, matanda!  Kung hindi’y ipapakain kita sa tiyanak!”
“Nakulam ka na ba, Dangat?!  Ano ang ginagawa mo?  Siya lamang ang makapagbibigay ng direksyon patungo sa ating paroroonan!”  Buong lakas na ihiniwalay ni Hiyas ang binata sa nuno.
“Huwag kang maniwala sa matandang ito, Hiyas.”  Tumagos ang titig ni Dangat kay Lakan Bisig at Hiyas. “Ako ang paniwalaan n'yo, huwag ang nuno.”
Inilabas ni Hiyas ang isang maliit na supot.  Ibinuhos niya sa kamay ang puting pulbos at ipinakita ito sa nuno.  “Matandang nuno, alam mo na may kapangyarihan ang mga albularyo na sunugin ang inyong punso.”
“Huwag!  Mangkukulam!  Ilayo mo iyan sa aking tahanan!” ang hiyaw ng matanda.  
“Nasaan si GUGURAN?!” ang matapang na tanong ni Dangat.
“Na sa likod ng aking bahay.  Gamitin ang alahas na tunay.  Patawad mga bata, ayoko lang ang ginto’y mawala.” Malakas na humhikbi ang nuno.  Para siyang hinahapis sa pagpanaw ng kanyang mga minamahal sa buhay.
Ilang sandali pa ay hinanap ng mga magkakaibigan ang bilangguan ni Guguran sa likod ng punso.  “Paano mo nalamang nagsisinungaling ang nuno, Dangat?” ang tanong ni Lakan Bisig.
“Isang matandang babae ang nagbigay ng pangitain matapos ko siyang iligtas mula sa isang syokoy,” ang tugon ni Dangat.  “Huwag daw akong maniwala sa mga kwentong may serpiyente bilang alagad ng kadiliman.  Ito raw ang kanyang alay bilang pasasalamat sa aking katapangan.  Akala ko’y nahihilo lang ang babae.  Pinagtawanan ko pa nga ang kanyang alay.”
“Kahit na ang alay ay mga salita lamang, ang halaga ay katumbas rin ang aking kuwintas,” ang pasiya ni Lakan Bisig.
“Totoong may himala sa salita,” ang pahayag ni Hiyas.  “Isang matandang babae na sinagip ko mula sa lambana ang nagpayo sa akin na magdala ng asin.”  Mula noon, naunawaan ng mga magkakaibigan na ang kanilang mga kapalaran ay magkakatugma.    
“Tingnan mo ito, Lakan Bisig,” ang tawag ni Dangat.  “Ilagay mo ang iyong kuwintas.”  Ipinatong ng binata ang alahas sa butas na nakaukit sa isang malaking bato.  Biglang yumanig ang lupa at nabiyak ang isang burol sa silangan ng punso.  
Isang kamangha-manghang pangyayari ang bumati sa magkakaibigan sa loob ng kuweba.  Mga sari-saring alahas, banga, at tela ang kumikinang at nagbibigay liwanag sa kadiliman.  Ang lahat ay gawa sa ginto.  
“Huwaaagg!!!”  Ang hikbi ng matandang nuno na sumunod sa mga magkakaibigan patungo sa loob ng kuweba.  Isa-isang natunaw ang maririkit at masining na mga bagay na yari sa ginto.  Umagos ang ginto sa maliit na kanal papunta sa isang pintuan.  Sa pagapaw ng kanal, bumukas ang pilak na bilangguan.  
“Guguran!” Ang hiyaw ni Dangat.  
“Salamat, mga bata.  Kayo’y pinagpala ni Bathala!” Punit-punit ang damit ng diyos.  Sukdulan ang kanyang pagkapayat at maliban sa kanyang matatag na mukha’y parang wala nang buhay ang kanyang katawan.  “Wala tayong oras magkwentuhan.  Kailangan nating makalabas ng gubat bago dumating si Asuang.”
Nagsimulang yumanig ang lupa.  Biglang maririnig ang mga iyak ng tiyanak at ang ingay ng pakpak ng mga manananggal.  Humahagibis pagtakbo ng apat upang mahanap ang bunganga ng gubat.  Nakita ni Dangat ang liwanag.  Ilang hakbang na lang ay maaabot na niya ito at makakalabas na siya sa dilim.  
Ilang saglit pa...Sa wakas, nakita na niya ang araw!
“Haha!”  Tumawa siya nang malakas at binati niya ang amoy ng liwanag.  “Lakan Bisig, Hiyas, tayo’y nagtagumpay!” Tumalikod si Dangat at hinanap ang mga kaibigan.  Ngunit wala sa kanyang likuran ang dalaga’t binata.  Nangamba si Dangat.  Ilang taon na ang nakalipas at ang tatlo ay hustong nakikipaglaban sa iba’t ibang mga halimaw at sugo ni Asuang.  Nagkaroon ng kapayapaan sa mga bayan ng Bicol, Cordillera, at Samar.  Sa huling pakikipaglaban sa mga tikbalang sa Capiz, nakamit nila ang pagkakaisa ng mga Bisaya at Muslim.
Naaninaw si Dangat ang anyong ng isang babae sa ilalim ng punong balete.  “Hiyas!” Humangos siya patungo sa kaibigan.
Humarap ang babae kay Dangat.  May pumukaw na liwanag mula sa kanyang kinatatayuan. Nayanig ang loob ng binata at hindi niya maipaliwanag ang pagbalong ng kanyang luha..  
“Dangat, ako’y si Anitun Tabu, ang diyosa ng ulan.”  
Hindi maintindihan ni Dangat ang matinding simbuyo ng kanyang damdaming yakapin ang diyosa.  Ang kanyang kagandahan ay kabigha-bighani ngunit ang binata’y mas nababalani sa kapayapaang inihahandog ng magandang dilag.
“Malapit nang matapos ang iyong kahirapan,” pagpapatuloy ng diyosa.  “Walong sugo ni Asuang ang iyong nagapi.  Ito ang iyong huling pagsubok.”
“Ako po'y nangangayupapa, o diyosang kapuri-purihan.”  Lumuhod ang binata sa harap ng diyosa.
“Makinig kang mabuti, o binata.” Ngumiti ang diyosa.  Mas lalong nagliyab ang puso ni Dangat.  “Hindi mo kailangan ng lakas sa huling pagsubok.  Ngunit ikaw ay daranas ng malaking pag-aagam-agam.  Isang pagpapasyang aantig sa sansinukob ang kailangan mong gawin.”
Tumingala ang binata at nagulat sa banal na salita.
“Kung tatanggapin mo ang iyong kapalaran, ang tatlong magkakaibigan na sina Dangat, Hiyas, at Lakan Bisig ay magtutulungan upang ipagtanggol ang pangalan ng mga diyos at diyosa.  Kayo ay magdudulot ng pagkakaisa sa mga tao sa mundo.  Mawawala ang karahasan ng mga halimaw at mabibilanggo si Asuang sa kadiliman.  Nasa iyong mga kamay, Dangat, ang pag-asa ng mga engkanto at sangkatauhan.”  
“Ngunit sino naman po ako para gumawa ng napakahalagang pasiya?  Ako’y tao lamang,” ang pahayag ni Dangat.
 “Dangat, ikaw ay hindi tao lamang.”  Sa banal na salita ng diyosa, naintindihan ni Dangat ang buong katotohanan.  Bumalik ang lahat ng kanyang alaala.  Nakita niya sa kanyang balintataw ang paglalaro sa mga sumpa kasama nina Lakan Bisig at Hiyas noong sila’y bata pa.  Naalala niya sina Bathala at ang malaking bahay ni Apo Laki.  At ang diyosa sa kanyang harap ay dili iba't ang kanyang ina.
Niyakap niya ng mahigpit ang inang-diyosa na nawalay sa kanyang kalooban.  Tinanggap niya ng buong kasiyahan ang mga luhang hindi niya maihayag habang siya’y lumalaki sa daigdig ng mga tao.  Tinanggap niya ang mga masasayang alaala ng kanyang kamusmusan.Sa ilang iglap, nawari rin niya ang kanyang kahinaan.  
“Oo, anak.  Hindi mo hawak ang arnis sa ating mundo.  Ang iyong kapangyarihan ay nanggagaling sa iyong mga binibigkas.”
Muling naguluhan ang binata.  Unti-unting napawi ang kanyang katuwaan dahil sa pagmamahal niya sa makamundung sandata.  Ito ang nagbigay sa kaniya ng kapangyarihan.  Siya’y pinagpipitagan ng maraming tao dahil sa kanyang bilis sa arnis.    
“Ito ang iyong hamon,” itinuloy ng diyosa ang kanyang pahayag.  “Sa iyong anyong pagkatao, ikaw ay nagkamit ng kapangyarihang magpasiya.  Nasa iyong kamay ang hinaharap.  Kung gusto mong manatili kasama ng mga tao, ang iyong kamunduhang pag-aari ay magdudulot ng iba’t ibang kapangyarihan.  Kung pinili mong bumalik sa aking yakap, ika’y magiging diyos...isang diyos na bagama’t lumpo ay makapagdudulot ng katahimikan sa sansinukob.”  
Tumulo ang luha ng diyosa nang makita niya ang mukha ni Dangat.  Matagal na panahon ang kanyang hinintay upang makilala niya muli ang anak.  Ngunit nakilala ng ina ang kaguluhan sa mga mata ni Dangat.  Sa isang kisap-mata ay nawala ang anyo ng engkanto.
Malalim ang paglilimi ng binata.  Mula nang malaman niya ang katotohan, naramdaman niya ang panghihina ng kanyang mga kamao.  Siya’y naglakbay sa malalayong lugar upang mag-isip.  Ngunit kung minsan ay nanlalambot ang kanyang mga tuhod.  Mula sa bangka o kaya’y sa paglalakad, tinipun nini Dangat ang lahat ng lakas at hinanap niya ang sagot sa kanyang hamon sa iba’t ibang bayan.  
Ilang buwan singkad nang makarating siya sa lalawigan ng Cebu.  Sa tuktok ng burol ay may itinatayong altar para sa isang diyos.  Lumapit siya sa isang lalaking nakaupo sa ilalim ng punong nara.  Nagulat ang binata sa kanyang nakita.  Ang lalaki ay maputi at nababulutan ng buhok sa buong katawan.  
“Kamusta, kaibigan,” ang bati ni Dangat.  
“Paano ka nakapagsalita...?” Ang lalaking maputi naman ang nagulat sa kanyang narinig.
“Maraming hindi maipaliwanag sa mundo,” ang tugon ni Dangat.
“Tama ka kaibigan, marami rin akong nakitang mga kababalaghan sa aking pamumuhay,” ang pahayag ng maputing lalaki.
Natuwa si Dangat sa kanyang nakilala.  Baka siya na nga ang makapagbibigay ng tugon sa kanyang pagsubok.  “Ano ang ginagawa mo rito sa lalawigan ng Cebu?”
“Iyan ang aking diyos.” Itinuro ng lalaki ang magkapatong na kahoy sa ibabaw ng lamesa.  “Ang pangalan niya ay Hesus.  Siya ang nagbibigay sa akin ng kapangyarihan upang magbago ang lahat ng tao sa lupa.  Dito sa Cebu ang simula ng lahat.”
“At ikaw ay makapangyarihan?” ang namamanghang tanong ni Dangat.
“Ang aking Diyos ang pinaka-kataas-taasan!  Ang lahat ng bagay mula langit hanggang sa lupa ay kanyang pag-aari.  Kaya’t lahat ng nakikita mo mula sa burol na ito ay hawak ng kapangyarihang ipinamahagi ni Hesus sa akin upang maibalik ko ang mga tao sa kanyang pagmamahal.”
Nangamba si Dangat.  Kung ang lalaking maputi ay magkakaroon ng tunay na lakas, siya’y hindi magwawagi bilang isang lumpong diyos.  Tumakbo ang binata pababa ng burol upang hanapin sina Lakan Bisig at Hiyas.
“Teka, binata,” ang hiyaw ng lalaking maputi.  “Bibigyan kita ng pagkakataong magbalik-loob sa Diyos!  Ang iyong salita ay magbibigay ng mga himala!”
 Tila mauubos na ang hininga ni Dangat.  Malayo na ang kanyang nilakbay at nagsisimula na namang sumakit ang kanyang mga tuhod.  Ang higit pang masaklap ay mas naguguluhan pa ang kanyang loob sa narinig sa Cebu.  Siya’y umupo sa likod ng palumpong ng mga rosas.  Ang kanyang katawan at puso ay nanlalambot na sa pagod.  Nararamdaman niya ang matatalas na tinik mula sa bulaklak.
“Tama ang sabi mo, Lakan Bisig.”  Narinig ni Dangat ang malamyos na boses ni Hiyas.  Gumaan ang kanyang kalooban at natuwa sa muling pagkakarinig sa tinig ng kanyang kaibigan.  Sumilip siya mula sa palumpong.  Nahihirapan siyang tumayo kaya’t hinintay na lamang ang pagdating ng dalawang kaibigan.  
“Ngunit huwag muna nating ikuwento ang ating pagmamahalan kay Dangat,”  ang sabi ni Lakan Bisig kay Hiyas.  “Masakit na sa kanyang kalooban ang pagiging lumpo.  Baka siya mabigo sa ating pagkakaunawaan.”
“Hindi lang ako mabibigo, Lakan Bisig!” ang hiyaw ni Dangat.  Pinilit niyang tumayo at naghanap siya ng tungkod sa palumpong.  
“Dangat!”  ang bulong ni Hiyas.
“Habang ako’y nanghihina, kayo naman ay nagkakatuwaan!” Nagpupuyos ang galit ni Dangat.  “Masaklap ang aking hamon samantalang kayo ay nagagalak kasama ng mga engkanto!  Hindi n'yo ba naisip ang paghihirap ng inyong kaibigan?  Hindi n'yo ba nadarama ang aking nadarama!?”
“Dangat, makinig ka!” Umaagos ng luha ni Hiyas.  “Kami rin ni Lakan Bisig ay binigyan ni Bathala ng pagsubok!  Hindi ka namin nalilimutan.”
“Kung gayon, nakita ko na ang buong katotohanan.  Sa buong buhay ko, puro pasakit ang ibinibigay ni Bathala.  Pati ang mga inang diyosa ay nagtatakwil sa kanilang mga anak!  Hindi n'yo ba naiintindihan? Sigalot lamang ang dulot ng mga diyos!”
“Hindi ka nag-iisip, Dangat!” Galit na rin si Lakan Bisig sa kanyang kaibigan.  Huwag mong talikuran ang tunay na ikaw!”
“Mabuti sigurong hindi ako nag-iisip!” Nanlilisik ang mga mata ni Dangat.  “Hahaha!  Tingnan mo, hindi na masakit ang tuhod ko!” Inilabas niya ang kanyang arnis.
“Huwag kang magkakamali, Dangat!” Unti-unting inilabas ni Lakan Bisig ang kanyang itak.
“HAHAHA!  Huwag kang mangamba, kaibigan.”  Ang boses ni Dangat ay puno ng panunuya.  “Ang huling pagkakamali mo, engkanto, ay ang iyong armas.  Maliwanag na ang lahat sa aking isipan. Tama rin naman ang aking ina na ang aking salita ang aking kapangyarihan.”
Ibinagsak ni Dangat ang kanyang pinakamamahal na arnis sa lupa.  Tumalikod ang binata at naglakad palayo sa dati niyang mga kaibigan.  Nabuo na ang kanyang pasiya.  Simula nang pakikipaglaban niya kay Lakan Bisig, naramdaman niya ang pagbabalik ng kanyang lakas.  Tunay na ang kapangyarihan niya ay hindi nanggagaling sa arnis.  Ito rin ay hindi nanggaling sa mga sumpa.  Gumawa siya ng pangako sa sarili.  Hahanapin niya ang katotohanan sa pahayag ng kanyang ina.  Siya’y maghahanap ng mga pag-aari sa mundo ng tao upang siya’y magkamit muli ng kapangyarihan.  Mawawala na ang sumpa ng mga engkanto sa kanyang buhay.
 
Nakalipas ang mahabang panahon.  Umupo si Lakan Bisig kasama ng nakatatandang Amihan, ang diyosa ng hangin, sa itaas ng gusali.  Marami nang nakitang kababalaghan ang dalawang engkanto sa mundo.  Nakita nila ang mga digmaan, kamatayan, at paghahasik ng lagim ng sangkatauhan.  Hindi na nga kailangan ni Asuang na magpadala pa ng sugo.  Ang pagkakawatak-watak ng tao ay sapat na sa paglaganap ng kalungkutan.  
Ngunit hindi nawawalan ng pag-asa si Amihan at Lakan Bisig.  Para kay Amihan, ang mundo ay nagmula sa bunga ng pagmamahalan.  Sa anyong ibon, pinagbati ni Amihan ang nag-aaway na mga diyos na si Bathala at Aman Sinaya.  Mula sa pagtuktok ng diyosa sa kawayan, lumabas sina Malakas at Maganda.  Mula noon ay nagkaroon ng kapayapaan sa sanlibutan.  Hindi nawawalan ng pag-asa ang matandang diyosa na ang mundo ay muling babalik sa pagkakaisa at kabutihan.  
Nais naman ni Lakan Bisig ang pagbabalik-tiwala ng mga tao sa engkanto.  Napupuno siya ng kalungkutan tuwing naaalala niya si Dangat na nakabalot ng puting tela.  Sa pagkalat ng salita ng Diyos ay nagkamit ang dating kaibigan ng malaking kapangyarihan.  Sa kanyang pananalita ay nagsimulang makalimutan ng mga tao ang angkan ni Bathala.  Mas lalong nalungkot si Lakan Bisig sa alaala ni Hiyas.   Sa ikasiyam na pagsubok ng dalaga, napagpasiyahan niya na siya’y mananatili sa lupa kasama ng kanyang mga pamilyang Muslim.  Siya’y nagsimulang makipaglaban sa mga Kristiyano na nang-aapi sa kanyang kapwa-Muslim.
Hanggang makalipas ang ilang daang taon, nagsisisi pa rin si Lakan Bisig dahil hindi niya natupad ang propesiya na nabanggit ng isang manghuhula sa hilaga noong unang panahon.  Tunay nga na nakapasa siya sa kanyang pagsubok.  Sa sapagpakamit niya ng anyong engkanto, nawala ang tanging minamahal niyang dalaga.  Ngunit siya’y hindi nawawalan ng pag-asa.  Tumingin sa malayo si Lakan Bisig kasama ng nakatatandang diyos na si Amihan.  Mula sa mataas na gusali ay makikita ang polusyon sa kalupaan.  Sa himpapawid ay may dumaang eroplano.  Ngunit sa sulok ng gusali, masugid na hinahanap ni Lakan Bisig ang tatlong diyos-tao na muling magtutulungan para sa ikabubuti ng mundo.
 
WAKAS
 
 
 

Home Page