Bilang isang Pilipino-Amerikano, nalalaman ko ang tungkol sa kahirapan sa Pilipinas ngayon.  Nang tanungin ko ang mga magulang ko kung bakit mahirap pa rin ang Pilipinas, ang sabi nila ito raw ay sanhi ng katiwalian, pagpapabaya at maling pamamalakad ng mga namumuno sa pamahalaan.  Siguro’y nakasapat ang sagot na ito noong kabataan ko, ngunit dahil sa pag-unlad ng aking pagkakakilanlang Pilipino ay napagpasyahan kong manaliksik ng tunay na dahilan sa ilalim ng pananatili ng kahirapan at ng kakulangan ng kaunlarang pang-ekonomiya sa Pilipinas.  Noong nakaraang tag-init, naglakbay ako sa Pilipinas bilang kalahok sa Philippine Studies Program upang hanapin ang mga sagot sa aking mga katanungan at upang mabuo ang aking kaugnayan sa aking mga kababayan.  Sa pamamagitan ng mga pagdalaw sa mga mambubukid sa Bulucan, sa mga maralitang tagalungsod sa Tondo, at sa mga abang manggagawa sa Cavite, pinukaw ako ng kanilang buong pag-asa at lakas ng loob sa pakikibakang mapabuti ang kanilang kalagayan sa kabila ng kanilang malaking kahirapan.  

Hindi ito ang unang paglalakbay ko sa Pilipinas dahil doon ako ipinanganak – sa Lungsod ng Quezon, subalit nagtungo kami ng aking mga magulang at babaeng kapatid sa Amerika upang dito na manirahan noong ako ay isang taong gulang pa lamang.  Bawat ikalawang taon, umuuwi kami upang mamasko at makipagsaya sa piling ng aming pamilya doon, kaya itong huling uwi ko ay ang ika-siyam kong pagdalaw sa Pilipinas. Sa kabila nito, kakaiba itong huli kong pag-uwi dahil nagbalak akong hindi lamang magsaya kundi matutunan din ang aking katutubong kasaysayan at kultura.

Sa programang sinalihan ko, nagkaroon kami ng maraming gawain at pagkakataong matutunan ang tungkol sa kultura, kasaysayan, at lipunang Pilipino.  Nagsidalo kami sa mga lekturang ibinigay ng mga propesor ng Unibersidad ng Pilipinas sa Diliman, katulad nina Bienvenido Lumbera, Ramon Guillermo, Rolando Tolentino, Bonifacio Ilagan, at mga iba pa.  Tinulungan nila kaming ilagay ang aming pagkaunawa ng aming mga karanasan sa Pilipinas sa balangkas na intelektuwal.  Bagamat marami kaming natutunang kawili-wili, ang pinakanagbigay-sigla sa amin sa lahat ay ang mga “exposure trips” sa labas ng lungsod kung saan nailantad sa amin ang tunay na pamumuhay ng mamamayang Pilipino.

Ang una naming pagdalaw ay sa lalawigan ng Bulacan upang bisitahin ang mga mambubukid.  Nagbiyahe kami ng dalawang oras sa dalawang dyipni patungo sa maliit na bayang Tungkol Mangga, at bumaba kami ng matarik na burol bago kami dumating sa munting bahay ng magsasakang si Ka Padring.  Nakilala namin ang kanyang pamilya, at natuwa akong pakinggan ang kanilang dalisay na Tagalog na hindi nahaluan ng anumang dayuhang salita di tulad ng Tagalog ng mga taga-Metro Maynila.  Inakay nila kami sa bukirin at tinuruan nila kami kung paano magtanim ng tanglad.  Nalaman naming dapat gumising nang maaga ang mga magsasaka, mga alas-singko, para magsimula ng pagsasaka sa bukirin at linangin ang mga tinanim na gabi, patatas, kerot at letsugas.  Tinulungan namin silang magtanim ng isang oras at naramdaman ko ang kaligayahan sa pagtulong sa kanila.  Paminsan-minsan tumitingala ako upang hangaan ang maganda at maaliwalas na tanawin.  Sa mga sandaling iyon ay nakaramdam ako ng pagmamahal at pagpapahalaga sa kagandahan ng aking katutubong bayan.

Matapos ang pagsasaka, nagbalik kami sa bahay nila Ka Padring at doon may inihanda silang tanghalian na pinakbet, sinigang, pritong isda, at siyempre, kanin.  Habang kumakain kami, ipinaliwanag nilang hindi sila ang may-ari ng kanilang lupang inaararo.  Kahit na nanirahan nang matagal na panahon ang kanilang mga ninuno doon, sinakop ng pamahalaan ang lupa para ipagbili ito sa mga malalaking korporasyon, at pinilit silang maging mangungupahan lamang ng lupa.  Sa mga nakaraang dekada, sinubukan ng pamahalaang ipamigay ang lupa sa mga magsasaka tulad ng programang “land reform” ni Marcos at ng Comprehensive Agrarian Reform Program o CARP ni Aquino.  Ngunit dahil sa kapangyarihan ng mga asendero sa Kongresong pinagsamantalahan ang butas sa batas, hindi pa nagtatagumpay ang mga programang ito.  Bukod dito, hindi inasikaso ng pamahalaan ang pagbibigay ng panlipunang paglilingkod katulad ng sapat na edukasyon at pangangalagang pangkalusugan,  Mga dalawang oras ang layo ng pinakamalapit na paaralan at ospital, kaya kadalasan kumukonsulta sila sa katutubong manggagamot kung sila ay may karamdaman.  Hanggang ngayon ay ipinaglalaban pa rin nila ang kanilang karapatang makapag-ari ng lupa at makatanggap ng mga panlipunang paglilingkod, bilang kasapi ng Kilusang Mambubukid ng Pilipinas o KMP.  Sa makabagbag-pusong tono ng boses nila, napansin naming pinananaligan nilang mahigpit ang kanilang layunin.

Pagkatanghalian, nagpahinga kami at nakipaglaro sa mga bata.  Kahit na simple lang ang kanilang paglalaro ng mga bato sa isang pirasong karton, napakasaya nila sa pakikpaglaro sa amin.  ‘Ani Ka Padring, masasaya sila sa maliit na bahay nila at ayaw nilang lumipat sa lungsod kahit may mas maraming gawaing pangkabuhayan doon.  Hinamon nila ang penomenang modernisasyon na iminungkahi ng pamahalaan, dahil habang may kalusugan at trabaho sila ay kontento na sila sa kanilang kalagayan, samantalang ang mga mamamayan ng unang mundo ay di pa rin ganap na nasisiyahan sa kabila ng kanilang materyal na kayamanan.  Tumimo sa aking puso ang kaligayahan at kasimplihan ng kanilang buhay.

Ibang-iba sa magandang tanawin ng Tungkol Mangga, sumunod kaming naglabkay kinabukasan sa Smokey Mountain sa Tundo, kung saan naninirahan ang mga pinakadukhang tagalungsod ng Maynila.  Sumakay kami ng dalawang beses sa MRT papunta sa Cubao at saka sa Monumento, kung saan bumaba kami at sumakay muli sa traysikel papunta sa Tundo.  Nang dumating kami, nahirapan akong huminga dahil sa kakapalan ng usok sa hangin.  Ang katindihan ng usok na ito ay galing hindi lamang sa basurang nagkalat kung saan-saan, kundi maging sa pagsasunog ng goma ng gulong ng sasakyan upang gamitin o ipagbili ang asero na nasaloob nito.  Sa buong pamamalagi namin doon ay kinailangan kong takpan ng panyo ang aking ilong at bibig para hindi malanghap ang masamang simoy ng hangin ng polusyon, ngunit nakalanghap pa rin ako nito.  Hindi ako makapaniwala na kaya ng mga naninirahan doong huminga ng matinding polusyon na parang regular na hangin lamang ito.  Mga sampung minuto pa lamang ako doon ay nahilo na ako at sumakit ang aking mga baga.

Sumunod ay binisita namin ang isang kilusang KADAMAY o Kalipunan ng Damayang Mahihirap na nagtatanggol para sa kapakanan ng mahihirap.  Ang punong-tanggapan nila ay isang mallit na silid lamang na yari sa kahoy at kartong inihandog ng isang manggagamot, at kung saan din sila nag-aalaga ng mga bata.  Nagbebenta sila ng mga karaniwang gamot nang mura, mga lima o pitong piso lamang ang halaga ng bawat isa.  Umupo kami sa mga bangko (dahil wala silang maraming silya) at ipinaliwanag ng pangulo nilang si Carmen Dennida ang kalagayan ng mga mahihirap sa Tundo.

Pagkatapos ng kanyang ulat tungkol sa kalagayan ng kahirapan sa Smokey Mountain, lumabas kami upang makita ang tunay na realidad.  Sa gitna, may isang napakalawak na tambak, punung-puno ng basura.  Sa ibabaw ay nakakita ako ng parang ulap ngunit sa katotohanan, ito ay ang maruming gris na usok.  Tumawid kami ng mga ilog na puno ng basura’t maruming tubig, nanulay nang maingat sa isang makitid at manipis na tabla ng kahoy.  Nang sinuri ko ang mga basura sa lupa, nakita ko ang mga boteng plastik at mga basong papel, mga supot at sako ng junk food, mga lumang sapatos at iba pang mga bagay na ginamit ng uring burgesya.  Naisip ko tuloy ang mga panahong tuwing hindi ako nag-rerecycle ng basura at nakaramdam ako ng pagkakasala sa pagkaunawang nakakadagdag ako sa karumihang iyon (at tiyak na buhat sa karanasang ito ay nagtatangka ako ngayong hindi mag-aksaya at palaging nag-rerecycle).  Sa isang silya sa ilalim ng isang tolda ay natutulog ang isang batang babae, ngunit nang lumapit ako sa kanya ay nagulat ako sa libu-libong langaw na nakadapo sa kanyang buong katawan.  Hindi niya inintindi ito dahil siguro sanay na siya sa dami ng mga kulisap sa kapaligiran.  Hindi ako makapaniwala sa mga nakita ko – alam kong malubha ang kahirapan ng Pilipino subalit noon ko lamang naunawaan ang katindihan ng kahirapang tinitiis ng mga maralita sa araw-araw.

          Nang handa na kaming umalis, nagpasiya kaming magbigay ng kaunting abuloy sa KADAMAY                    

 

upang makatulong sa mga mahihirap.  Sandaling tumigil ako, pagkatapos ay kinuha ko ang aking

 

kartamoneda at kumuha ako ng isang libumpisong papel para ilagay sa loob ng sobre.  Alam kong malaking

 

halaga ito sa Pilipinas, at dahil nagtitiwala ako kay Gng. Dennida at nalalaman ko kung paano gagamitin ang

 

pera, hindi ako nag-atubili sa pagbibigay nito sa kanya at sa aking kasiyahang makakabuti ito sa maraming

 

tao.

Nang sumunod na araw, sumakay kami sa isang malaking van patungong Workers’ Assistance Center o WAC sa Cavite.  Ang punong-tanggapan nila ay nasa gitna ng Cavite Export Processing Zone o CEPZ, isang rehiyong pang-industriya kung saan mayroong maraming pabrika ng pananamit, elektroniko, at iba pa.  Pumasok kami sa kanilang tanggapn at umupo kami sa isang malaking sala.  Tapos sumama sa amin ang ilang mga manggagawa ng dalawang pabrikang dayuhan, ang Chong Won at ang Phils-Jeon, at  tinalakay naming lahat ang kanilang mga karanasan bilang empleyado ng mga pabrikang ito.  

Bagamat nagtatrabaho daw sila roon nang mahigit sampung taon na, mababa pa rin ang sahod nila at wala silang benepisyo katulad ng segurong pangkalusugan, dahil inupahan sila sa ilalim ng kontratang may tatlo o limang buwan lamang ang tagal. Pinakikisamahan pa nila ang pangasiwaan bilang pansamantalang manggagawa dahil paulit-ulit na binabago ang kanilang kontrata.  Taktika ito ng mga kumpanya upang itakda ang kanilang kapangyarihan sa mga manggagawang humihingi ng dagdag na benepisyo at kaligtasang pantrabaho.  Bukod dito, araw-araw daw silang nagtatrabaho ng mga sampung oras.  Habang hindi nila naaabot ang kwotang pang-araw-araw, dapat silang manatili sa pabrika hanggang maabot ito.  Karaniwang may karagdagang anim na oras na walang sahod.  Kung lumalampas naman sila ng kwota, tinataasan ito ng pangasiwaan.  Wala silang pahinga kundi isang oras lamang para kumain at pumunta sa banyo.  Isang araw, humingi raw ang isang manggagawang maysakit ng tuberkulosis ng kaunting pahinga, ngunit sa halip na pagbigyan ay pinilit siyang magtrabaho nang lampas sa oras.  Sa wakas, namatay siya matapos umubo ng dugo.  Walang mapagpilian ang manggagawa kundi magtiis sa malupit na kalagayan sa loob ng pabrika dahil ito ang iisang trabahong nakatutustus sa kanilang pamilya.  Nasuklam ako nang matutunan kong ang mga binibili kong mga yaring damit ng dayuhang kumpanya tulad ng American Eagle, Gap at Polo ni Ralph Lauren – mga markang isinusuot ko – ay yari ng mga manggagawang pinagsasamantalahan.  Hindi ko akalaing may bahagi ako sa mahirap na kalagayan ng manggagawang Pilipino dahil sa aking pagbili ng mga markang ito, at nakaramdam ako ng malubhang kalungkutan.

Pagkatapos ng aming pakikipagtatalakayan, binisita namin ang isang kalapit na komunidad ng manggagawa.  Doon may mga mahahabang hilera ng munting apartment, binubuo lamang ng isang silid na katulad ng laki ng aking sariling silid-tulugan.  Sa loob ng silid may kama, telebisyon, at kusina para sa isang mag-asawa, samanatalang sa ibang apartment ay may dalawang kamang bunk para sa labindalawang tao.  Dapat silang maghali-halili ng pagtulog ayon sa oras ng trabaho, kaya may mga manggagawang natutulog dito nang bumisita kami.  Napansin kong walang tunay na kutson sa kama kundi mga ilang pirasong karton lamang.  Ayon sa mga naninirahan doon, wala silang panahon para magsaya – tila trabaho, kain, at tulog lamang ang laman ng buhay nila, samantalang dumaraing ako kapag dapat akong mag-aral para lang sa isang eksamen!  Mula sa ganitong kalagayan ng pamumuhay ay madaling maunawaan kung bakit nagpasiyang mangibang bansa ang mga tatlong libong Pilipino araw-araw.  Ngunit pagtingin sa kanilang mga mata ay napuna ko ang kanilang matibay na pagtitikang ipaglaban ang kanilang karapatan para sa mas makatarungang kalagayan sa trabaho, sa pamamagitan ng pagsali sa mga unyong Nagkakaisang Manggagawa ng Chong Won (NMCW) at Kaisahan ng mga Manggagawa ng Phils-Jeon Inc. (KMPJI).  Hinangaan ko ang kanilang pagtitiyaga bagamat ayaw ng pangasiwaang sumuko sa paghahabol ng mga empleyado, at naisip at naalala ko ang welga ng mga mambubukid sa Delano, California sa pamumuno ni Philip Vera Cruz noong dekada 60.  Umalis kami ng komunidad ng manggagawang humahanga sa kanilang katapangan sa harap ng maraming paghihirap.

Hindi puro seryoso ang pakay ng mga paglalakbay namin –  nagsaya rin kami.  Naglakbay kami sa mga museo tulad ng Ayala Museum, Bahay Nakpil, at Museong Pambansa kung saan nadagdagan ang aming kaalaman tungkol sa kasaysayan at kultura ng bansang Pilipinas.  Sa mga sumusunod na panahon, namili kami sa mga mall ng Maynila at naging gawain din namin ang subukan ang iba’t ibang restawran sa paghahanap ng perpektong sisig o sinigang.  Minsang wala kaming klase, nagpunta kami sa Subic para maglaro sa talon at tabing-dagat, at nang matapos ang buong programa, nagpunta rin kami sa Boracay upang mag-island-hopping, lumangoy at pagmasdan ang puti at pinong buhangin, at ang malinaw at bughaw na dagat.  Ang mga karanasang ito ay nagpapahiwatig sa akin na ang Pilipinas ay hindi isang maruming bansang puno ng kahirapan, kundi isang bansang may magandang kalikasan, masarap na pagkain, at matulunging mga tao.

Ang paglalakbay ko sa Pilipinas noong nakaraang tag-init ay isang karanasang hindi ko malilimutan.  Natuklasan kong ang sanhi ng kahirapan sa Pilipinas ay hindi nagmumula sa iisang sanhi katulad ng katiwalian ng pamahalaan kundi bunga ng iba't ibang mga bagay – sa katotohanan ay mas masalimuot ang suliranin ng kahirapan kaysa sa una kong pananaw.  Hindi ko lubos na naunawaan ito hanggang nakita ko ito ng sarili kong mga mata sa pamamagitan ng aming maraming pagdalaw sa iba’t ibang lugar.  Paminsan-minsan ang mga nakita ko ay nakakalungkot dahil tila malalim ang mga suliranin sa lipunan, sa pamahalaan, at sa kamalayan ng bayang Pilipino,  ngunit sa pagkakilala namin ng mga nag-oorganisa sa mga komunidad na nakikipaglaban para sa karapatang pantao ay pinukaw akong gumawa ng anumang makakatulong sa paglikha ng pagbabagong panlipunan para sa bansang Pilipinas.  Bilang isang pinuno ng pamunuan ng Samahang Pilipino, inaasahan kong maturuan ang mga kapwa kong Pilipinong mag-aaral sa UCLA tungkol sa mga nangyayari sa Pilipinas ngayon.  Para sa maraming batang Pilipino-Amerikano mahirap nilang maintindihan ang kalagayan ng Pilipinas dahil hindi sila ipinanganak doon at dito sila lumaki sa Amerika.  Nakadadagdag pa rito ang kanilang maginhawang pamumuhay sa Amerika kaya mayroong alyenasyon sila sa bayang nakaugnay pa rin sa kahirapan. Dahil dito, gusto kong maipabatid ang pagkakataong bumalik sa Pilipinas sa pamamagitan ng pagsali sa programang tulad ng Philippine Studies Program para himukin ang mga Pilipinong mag-aaral na matuklasan ang kanilang tunay na ugat.  Sana matanto nilang bagamat naninirahan sila sa Amerika, ay mayroon pa silang magagawa para pabutihin ang kalagayan sa Pilipinas.  Para sa akin, ang paglalakbay sa Pilipinas ay nagpabuo ng aking pagpapahalaga sa pagiging katutubong Pilipino, at nagbigay buhay sa pag-asang balang araw, magkakaroon din ng mas makatao at makatarungang lipunan sa Pilipinas.  Higit sa lahat, natanto ko ang kahalagahan ng pagtitiyaga  sa pagbibigay tulong sa abot ng aking kakayahan para sa kaunlaran ng minamahal kong bayang sinilangan.