Sana’y Marinig Ko Ito sa Tagalog Sinulat ni Maximo Aquilizan
 
Ang wikang Filipino ay base sa wikang Tagalog, na malawakang ginagamit sa mga lalawigan at lungsod sa pulo ng Luzon.  Ito ang pambansang wika ng Pilipinas ayon sa Saligang Batas ng Republika ng Pilipinas noong 1987.
Bagama’t Filipino ang opisyal na pangalan nito sa mga dokumentong may kinalaman sa batas o kapag itinuturo bilang kurso sa paaralan, Tagalog pa rin ang tawag ng karaniwang mamamayan sa wikang ito.  Dahil ang Tagalog bilang dayalekto ay paiba-iba, depende sa lugar na pinanggalingan ng nagsasalita, ang Filipino ay kinikilala rin bilang Standardized Tagalog ng mga linggwista.  Sa aking pagsasalaysay, Filipino o Standardized Tagalog ang tinutukoy ko sa paggamit ng terminong Tagalog.  Ang Tagalog na ito ang ginagamit sa National Capital Region (NCR), ang rehiyon ng Pilipinas na kinabibilangan ng kabisera, ang Maynila  (kolektibo rin ang pangalang ‘Maynila’ kung gamitin ito ng nakararaming lumuluwas mula sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas; kahit saan ka pa man tutuloy sa NCR, para sa mga dayo, sa “Maynila” pa rin ang luwas mo).
Masasabing pinagkakatuwaan ng mga sanay nang magsalita ng Tagalog ang mga nagpupumilit gumamit ng wikang ito.  Ang diskriminasyon ay umigting pa sa pagdating ng mga tubong-Timog Pilipinas sa NCR.  Halata kasing mga bagong salta, dahil malimit silang may punto sa pagsasalita.
    Upang labanan ang diskriminasyon, marami sa mga nakapag-aral na dayo ang gumagamit ng Ingles, ang isa pang opisyal na wika ng bansa.  Tanda kasi ng may mataas na estado sa buhay ang mahusay na pagsasalita ng Ingles sa Pilipinas, kung kaya’t mainam itong panangga sa mga nakapagsasalita nga ng Tagalog, barok naman kung mag-Ingles.
Hindi kaiba ang lola ko sa ama sa tunggalian ng mga wika o language war na ito.  Si Nanay ay anak ng isang dating gobernador ng Zamboanga del Sur.  Nang makarating sa Maynila, pinagkatuwaan siya sa tuwing susubukan niyang managalog.  Nang lumaon ay inayawan na niya ang Tagalog.  Dahil isinilang sa isang pamilyang pribilehiyado, bihasa siya sa Ingles at Espanyol.  Sa paniniwalang ang malawak na kaalaman at matatas na pagsasalita ng Ingles ay nagbibigay sa isang tao ng mataas na pagtingin at malaki ang naitutulong sa pag-unlad sa buhay  (at paminsan-minsang pagbanggit na nasobrahan daw ang mga Tagalog sa panggagagad sa wika nila), magiting niyang iminungkahi na ang kanyang mga apo ay mag-aral ng Ingles at maging dalubhasa sa paggamit nito.
Ang pananaw ni Nanay tungkol sa wika ay sinuportahan ng aking inang isa ring probinsiyana mula sa Pampanga.  Hindi na ito pinagtalunan pa.  Magna cum laude nang magtapos si Mummy sa kolehiyo.  Alam niyang higit sa anupaman, ang Ingles, bilang isang international language, ay indispensable academic tool.  
Tuloy, miyembro man ng pamilya, kasama, o bisita, Ingles ang gamit sa loob ng tahanan.  Nangingislap pa ang mga mata ni Mummy nang minsan niyang ikuwento si King (ako ‘yon), wala pa raw isang taong gulang nang sabihin nito sa kanyang, “Mummy, I’m riding a bike.”  Hindi ko naman masasabing tinuruan akong kamuhian ang wikang Filipino.  Iyon nga lamang, napaghahalatang may natatanging pagpili sa wikang Ingles sa pagpapalaki sa akin, kung kaya’t kapag ipinaghambing ang dalawa, nagmistulang naisantabi ang wikang Filipino.
Dating gerilya si Tatay, ang lolo ko.  Naging malimit niyang biro na mahigpit pa raw sa Hapon kung makapagsensor ng midya sina Nanay at Mummy.  Paano kasi, anumang ipinagbabawal sa bahay ay maaari lamang mapabilang sa isa sa tatlong kategoriya: madugo, pornograpiya, at Tagalog.  Ang mga babasahin, pelikula, cartoons, at mga programa sa telebisyon na pinaghahalo ang pagiging madugo, X-rated, at Tagalog ay waring sukdulan sa kalapastanganan kung kaya’t ang mga ito’y sinunog— hangga’t maaari— kasama ng mga tuyong dahon at pinaggamasan sa likod-bahay.  Hindi maipagmamalaki ng mga kinuha kong kurso sa kasaysayan na doon ko nasagap ang ideya ng Spanish Inquisition;  apat na taong gulang pa lamang ako’y alam ko na ito.
Pinag-aral ako sa isang istriktong pribadong paaralang Katolikong pinatatakbo ng mga madreng Heswitinang lulong na parang mga adik sa English grammar, sentence diagramming, enunciation, at International Phonetic Alphabet (IPA).  Magpahanggang ngayon ay kaya ko pang isulat sa IPA ang anumang salita, basta’t alam ko ang pagbigkas dito.  Bukod pa sa mga kursong itinuturo sa wikang Ingles, apat na kursong nakatuon sa Ingles mismo ang kinukuha ko taun-taon— Grammar, Literature, Speech, at Writing.  Isang kurso naman ang ginugugol sa Filipino.
 
    Ang kaisa-isang kursong iyon ay kailangan pa ring maipasa.  Upang bigyang diin ang kahalagahan sa pamilya ng pagsisikap, katulad ng mga nakatatanda kong kapatid ay pinayagan na rin akong pag-aralan ang Filipino noong ako’y anim na taong gulang.  Gaano man kakatwa, para na rin makatiyak na maghahari pa rin ang wikang Ingles sa pagkatao naming magkakapatid, naglagay sina Nanay sa bahay ng isang garapong paghuhulugan ng piso para sa bawa’t salitang Tagalog na banggitin nang hindi kinakailangan.  Ang halaga ng pisong ito ay hindi dahil ito’y salapi, kundi simbulo ito ng panandaliang pagtalikod sa makapangyarihang wikang Ingles, animo’y analohiya sa mga baryang pilak na mas pinili ni Hudas kaysa “Tagapagligtas ng Sanlibutan.”
     Sampung taon akong pinag-aral sa paaralan ng mga anak-burgis.  Datapwa’t patakaran dito ang pagkuha ng isang komprehensibong kurso sa Filipino bawat taon, hindi magiging panganib ang masyadong pagkaligaw sa Tagalog.  Sa paaralang ito, kapag nakapagsalita ka ng purung-purong Tagalog, humanda ka nang masalat sa noo na may pasaring na, “Nasaniban ka yata ni Mrs. Dizon” (ang guro sa Filipino).
    Halos magkandarapa ang mga madreng gawing eksperto sa Ingles ang kanilang mga mag-aaral, at sa pananalig na kaya nilang gawin ito, mukhang hindi sila susuko.  Naging balakid nga lamang sa plano nila ang katotohanang hindi lahat ng paaralan sa Pilipinas ay kayang makapagturo ng lebel ng Ingles na maririnig sa mga katutubong nagsasalita talaga nito.  Walang magawa ang mga madre kundi mag-empleyo ng mga gurong may kaalaman sa Ingles na sapat lamang para maituro nang maayos ang mga kurso, basta ba hindi sila mga guro para sa mga asignaturang nakatuon mismo sa wikang Ingles.  
Sa aking ikaapat na antas sa sekundarya, kaming mga mag-aaral ay naharap sa isang batalyon ng mga gurong napakatatatas sa wikang kinilala namin sa taguring “toilet English.”  Naging pet peeve ng bawat estudyante ang maling pagbigkas, at sa mga guro naibuhos ang pagkainis sa Math, Physics, Economics, Religion, at History.
    Kami ay nagmistulang English Police, at ang hepe ay isa sa pinakamatatalik kong kaibigan.  Pigil na hagikgikan mula sa aming mga nakaupo sa harap ng klase ang sumalubong sa “froducks and serbvices” (products and services), “angles of elebvation and defression” (elevation and depression), “availavility” (availability), “hayving” (having), at “the impacts of the 1789 Prench Revolution” (French).  Sigaw pandigma naman ng mga mababangis na estudyante sa likod ang “fifty!” “fifteen!” “seventy-five!” sa pagsapit ng bawat “pifty,” “pifteen,” at “sebénty-fibe.”
Sa aking pagmumuni-muni ngayong nakatapos na ako sa paaralang iyon, napagtatanto kong bagama’t mas kaiga-igaya pa kung minsan kaysa laro ng basketbol ang pagkatuwaan ang pananalita ng iba, at trabahong mala-Sisyphus man ang pagpigil sa pagtawa, higit na mahirap para sa isang guro ang pumasok araw-araw sa klase na alam niyang pugad ng mga “kalaban.”  Mahirap din siguro para sa gurong iyon ang isiping maaari sanang maiwasan ang kalagayang ito kung nakapag-aral lamang siya sa isang paaralang tulad ng pinasukan namin.  Sa partikular na ecosystem na kinabibilangan ng aming mga guro, yaong mga kinalyo na yata sa kapal ang mga mukha ay fittest at most likely to survive.  Ngayon ay nakikita kong malaki ang dapat naming ipagpasalamat sa mga gurong iyon.  Dahil hindi nila ininda ang mga panunuya namin, nagsi-survive sila, at kami namang nagpakasaya sa pagpuna ng mga grammatical errors at mispronunciation ay nagkaroon ng mataas na pamantayan sa balarila at pagbigkas.  Kabalintunaan man, ngunit mukhang hindi nagkamali ang mga madre nang upahan nila ang mga gurong ito.
    Malinaw sa akin na sa respetong ito’y sinasalamin ng aking buhay ang macrocosm na siyang bansang Pilipinas, kung saan naghahari ang Ingles.  Ipinagmamalaki ng sistema ng edukasyon na Ingles ang pangunahing wika ng pagtuturo.  Sa Ingles nabubuhay ang mga mundong legal at ekonomiko; nakasulat sa Ingles ang mga dokumento, subtitles sa Filipino.  Ang Konstitusyon mismo ay sa Ingles pangunahing nakasulat.  Ingles ang gamit sa mga transaksyon at sa mga panayam sa paaralan at sa pagkuha ng trabaho.  Sabi nga sa aming magkakapatid noong kami’y mas bata pa, “everything that is nationally and economically important is in English.”
Dahil sa paghahari ng Ingles sa Pilipinas, maraming Pilipino ang nakapagsasalita ng Ingles.  Sabi nga sa isang traveler’s guide, “Filipinos speak English fairly well. It is not an absolute must to know Tagalog except for long-term stay.”  Ang ilang Pilipino’y nagmistulang dayuhan na kung mag-Ingles, samantalang ang iba nama’y kuntento na rin sa “broken o toilet English,” basta ba nakapag-i-Ingles.  Commodity ang kaalaman sa Ingles, at ang mga may kakayahang pag-aralan ito nang masusi ay yaong mga may kakayahang bilhin ito.  Pinalad lamang ako at ang aking mga naging kamag-aral, sapagkat walang puknat itong binili ng aming mga magulang.
    Sa paglipas ng panahon, humupa na ang paghihigpit sa paggamit ng wika sa bahay.  Maaari na akong gumamit ng anumang wikang aking nais, kahit pa simpleng Espanyol at basag-basag na Pranses.  Subalit masasabi kong ang expressive outlet ko ngayon at marahil hanggang sa aking pagtanda, ay talagang sa Ingles.  Ingles ang gamit ko sa pakikipag-usap sa aking mga magulang, mga kapatid, kaibigan, at kamag-anak.  Madalas akong mag-isip at magdasal sa Ingles.  Pati yata masasamang panaginip ko ay nasa Ingles.  Nakahihigit ang laban ko sa isang patimpalak kung sulatin sa Ingles ang pinagtatalunan sa paligsahan.
    Lumipad patungong Amerika ang aking pamilya apat na taon na ang nakararaan.  Dito na ako nag-aaral.  Hindi ko napigilan ang sariling magmalaki nang malaman kong ang ilang unibersidad na may magagandang pangalan tulad ng UCLA at Loyola Marymount ay nagtatala sa class schedule ng mga kurso sa Filipino.  Nakatutuwa ring may mga taong hindi naman Pilipino o Filipino-American, ngunit napupukaw pag-aralan ang isang wikang aking ginagamit at inaangkin.
    Ayon sa isang lumang kasabihan, “absence makes the heart grow fonder.”  Susog naman ng siniko (cynic) sa loob-loob ko, “and sometimes absence makes the heart grow dead,” subalit sa pagdayo ko sa ibang bansa, nakatutuwang higit kong napahalagahan ang ilang aspeto ng kulturang Pilipino, isa na rito ang wika, na dati-rait’y hindi ko napagtutuunan ng pansin.
Ingles ang kauna-unahang wikang aking ginamit, at marahil ito na rin ang huli, subalit sa Tagalog—o Filipino— ako tunay na umiibig. Malaki ang paggalang ko sa wikang ito.  Hindi man ako nakapagsasalita ng purung-purong Tagalog, tinitingala ko ang mga may ganitong kakayahan. Hindi ako nakapagsusulat ng mga tula o sanaysay (na hindi kailangan sa klase) sa Tagalog, ngunit nasisiyahan akong magbasa ng Filipino prose at poetry.  Ikinamamangha ko ang kapangyarihan ng wikang Filipino na paglapatin ang salita sa damdaming ipinahihiwatig ng musika.  Ang mga kundiman ang pinakapaborito kong tugtugin sa piyano, hindi lamang dahil sa yaman ng musika, kundi dahil rin napakamatulain ng titik ng mga ito.  Magpahanggang ngayon ay wala pa akong nahahanap na piyesang isinulat sa Ingles na makapapantay man lamang sa pagkamatulain, pananalinghaga, at kasidhian at kayamanan ng musika ng kundiman.
Ang pormal na Filipino ay sadyang sapak sa kariktan.  Ang versatile na palatunugan (phonetics) nito ay susi sa kakayahan ng isang Pilipino na ibagay ang pananalita sa anumang diin (accent) at intonasyon ng iba’t ibang wika.  Ang palatunugan ng wikang Filipino ang siyang nagpapahintulot sa maraming Pilipino, sa akin, na maging mahuhusay na tagapagsalita ng wikang Ingles.
Ang Filipino ay isang dinamikong wikang binubuo ng mga salitang nagmula sa iba’t ibang sulok ng daigdig, ngunit pinagbuklud-buklod ng isang tiyak na reglamento ng balarilang mas mataas pa sa ilang sistema ng wika ng mga bansang nakaaangat, kaya naman hindi ito madaling pag-aralan.  Ang Filipino ay kumukurot sa puso at kumikiliti sa isipang mapaglaro, kung kaya’t ang mga pangugusap na isinusulat o binibigkas sa pormal na Filipino ay kadalasang madamdamin.
Ang wikang ito ay napakayaman, na ang isang bagay ay maaaring italastas sa maraming bersiyon ayon sa damdaming nais ipahiwatig.  Sinasabing hindi kayang tumbasan ng anumang wika ang damdamin, subalit para sa akin ay hindi na malayong maabot ito ng wikang Filipino.  Halimbawa, ang “I love you” ay maaaring isalin sa napakaromantikong “iniibig kita” o “iniirog kita,” o sa mas pangkaraniwang “mahal kita,” na hindi rin sinasambit nang walang pamitagan sa kabuluhan ng pagmamahal.  Ang “I miss you” ay maari namang “nangungulila ako sa iyo,” na punum-puno ng pag-asam o “sabik ako sa iyo,” na hindi lamang hitik sa pag-asam kundi pati sa paghangad ng maligayang pagsasama.
        Sa ngayon ay ginagamit ko ang wikang Tagalog sa pagpapakitang tapat sa loob ko ang aking
 
sinasabi, kung madamdamin ito. Iisa pa lamang sa buhay ko ang nasabihan ko ng “Mahal kita” at “Sabik
 
ako sa iyo,” at ang taong ito ay hindi Pilipino. Matagal ko na siyang hindi nakikita at nakakausap,
 
subalit umaasa akong isang araw, makatatanggap din ako ng sagot--at sana’y marinig ko ito sa Tagalog.
 

Home Page