Halos tatlong oras na akong nakababad sa init, pawis na pawis at basang basa  ang likod ng aking t-shirt pero tuloy pa rin ang paghingi ko ng mga lagda para sa  “Count Me In! Campaign” ng Asian Pacific Coalition.  Habang kami ay nangangampanya, may dalawang matandang Sri Lankan ang nagtanong sa akin, “Thai ka ba?”  Hindi ko sila kaagad sinagot, imbes tumingin ako pababa sa aking kulay asul na t-shirt na may matingkad na tatak na “Samahang Pilipino”.  Tumingin ako pabalik sa kanila pero hindi nila napansin ang aking pagtataka. “Hindi po ako Thai, eh Pilipino po ako.”  Pagkalipas ng limang oras na pangungulit at pagmamakaawa para sa mga lagda, apat pang tao ang nagtanong kung Thai ako;  ang tugon ko na lang ay ang pababa kong tingin sa aking t-shirt.  

Ang paghahanap sa sariling identidad ay isa sa mga suliranin ng mga nag-aaral sa kolehiyo.  Hindi ko ito masyadong binigyan ng pansin noong unang dalawang taon ko sa UCLA.   Una kong natanto ang paksang ito noong ako ay nasa miting para sa mga interns sa Samahang Pilipino.  Medyo may kalakihan ang kuwarto ng aming tagpuan,  maraming mga props na gagamitin para sa 35th Pilipino Cultural Night ang nakakalat sa sahig;  para sa tinikling,  maagiw ang sulok ng kuwarto,  ang bandila ng Pilipinas ay nakasabit sa dingding.  Sa gitna ng kuwarto,  pitong mga interns ang nakaupo sa mga bangko,  habang nakatayo si Alma,  ang Internship Coordinator ng Samahang Pilipino,  sa tabi ng isang white board.   Isa-isa niya kaming tinanong tungkol sa aming identidad.  

“Hanggang ngayon,  ako pa rin ay nalilito sa aking identidad,  matagal din ang nagdaang panahon bago ko tinawag ang aking sarili bilang Pilipino,”  ang sabi ni Alma.  Habang ako ay manghang-mangha at nahirapang matanto at maintindihan ang kanyang sinabi,  bigla na lang niyang idinirekta ang tingin niya sa akin.  “Ikaw Anette, ano ang tingin mo sa iyong sarili,  nakikita mo ba ang iyong sarili bilang Pilipino, Pilipino-Amerikano,  Timog-Silangang Asyano,  o Asyano?”  Ako’y napangiti dahil sa napakadali at napakasimple naman ng tanong niya,  “Pilipino ang aking itinuturing na identidad dahil doon ako lumaki sa Pilipinas at kahit kailan man hindi ko ito makakalimutan,” ang aking isinagot.

Ikatlong taon ko sa UCLA, nakaupo ako sa gitna ng isang napakaliit na kuwarto sa ikatlong palapag ng Campbell Hall.  Sinusuri ko nang mabuti si Alina, maamo ang mukha niya, nakasuot siya ng itim na salamin, at matinis ang kanyang boses.  Hindi aakalain na isa siyang graduate student dahil napakabata ng kanyang hitsura.  Kanyang ipinaliwanag na siya ay nag-aaral tungkol sa mga karanasan ng mga Pilipino sa kolehiyo at ang kanilang tingin sa kanilang identidad.  Nag-aagam-agam kong hinintay ang kanyang tanong.  

“O Anette, paano mo kinikilala ang iyong sarili, itinuturing mo bang Pilipino, Pilipino-Amerikano, Timog-Silangang Asyano, o Asyano ang iyong  sarili, o hindi mo pa talaga napapag-isipan ang bagay na ito?” tanong ni Alina.  Biglang tumahimik ang kapaligiran, ako ay nagulat dahil matagal kong pinag-isipan ang sagot na ito.

“Nakakatuwa ang inyong tanong, noong nakaraang taon, agad kong masasagot na Pilipino ang aking identidad, ngunit ngayon hindi ako sigurado, hindi ko alam kung tatawagin ko ang aking sarili bilang Pilipino o Pilipino-Amerikano...”  Kailanman ay hindi ko inisip na mababahala at maiirita ako sa isyu ng identidad dahil isang kabalintunaan ang nangyari.  Ngayon ako naman ang nahihirapang sagutin ang tanong na inisip ko na napakasimple noon.

Tag-init ng Agosto, tapos na ang aking pag-aaral sa summer school at ang aking mga responsibilidad bilang tutor.  Masaya ako sa aking sarili dahil marami akong makabuluhang nagawa hindi lamang para sa aking sariling pagsulong kundi maging sa pansariling kaunlaran ng aking mga estudyanteng nagnanasang bumalik at makapasok muli sa UCLA.  Labis ang aking katuwaan dahil ako ay babalik sa  mahal na Inang Bayan.  Apat na taon na ang nakalipas nang umuwi ako ng Pilipinas,  talagang sabik akong bumalik dahil makikita ko na rin ang lupang aking pinagmulan.  Hinamon ko ang aking sarili,  “Anette, ito na ang iyong pagkakataon na maging kritikal ka sa mga karanasan mo sa Pilipinas.  Ito na ang iyong oras upang imulat ang iyong mga mata at gamitin ang iyong pinag-aralan para maintindihan ang mga pangyayari at ang iyong magiging karanasan sa Pilipinas.”

Makulimlim at umuulan nang lumapag ang eroplano sa Ninoy Aquino International Airport.  Sinalubong kami ng aking lola at ng dalawa kong tiyahin na nag-arkila ng isang malaking puting van na galing pa ng Tarlac.  Agad kong hinanap ang aking mga tiyuhin, tiyahin, at mga pinsan ngunit walang laman ang van.  “Naku busy silang lahat doon, may mga pasok sila sa trabaho at eskuwelahan. Hayaan mo, makikita mo rin silang lahat pagkabalik natin sa Tarlac.  Aba, pumayat ka 'ata ha!” ang sabi ng aking Tita Nelia, isang masayahin na single parent na nagtatrabaho bilang manager sa malaking supermaket.  Ako ay nabigo dahil isang malaking grupo ang aking inaasahan sasalubong sa amin.  Noong maliit pa ako, sabik na sabik akong pumunta sa paliparan dahil isang baryo ang sasalubong sa balikbayan.  Kahit luma at bulok ang dyipni, siksikan kaming lahat para mag-unahan kaming makapili ng aming mga pasalubong.  Pero sa aking pagbalik, tatlong tao lamang ang naghihintay sa loob ng magara at komportableng van.  Mula sa araw ng pagbaba ko ng eroplano, natanto ko na ang aking paglalakbay sa Pilipinas ay mababahiran ng dalamhati.

Halos araw-araw ay mahangin, umuulan, at bumabagyo pero hindi ako napigilan ng ulan na lumabas, galugarin ang Tarlac, at makisalamuha sa mga tao.  Sinubukan kong makibagay sa aking kapaligiran upang muli kong maranasan kung ano ang pakiramdam, hindi bilang isang turista kung hindi bilang isang mamamayan ulit ng Pilipinas.  Ikalawang araw pa lang ng aking paninirahan sa Pilipinas ay inutusan na ako ng mahal kong lola na bumili ng gamot sa siyudad.  Labis ang tuwa at kaba ko dahil lalabas akong mag-isa palabas ng baryo.  Kinabahan ako dahil baka mawala ako o baka naman manakawan ako sa daan at mawalan ako ng pamasahe pauwi, ngunit natuwa rin naman ako dahil parang umatras ang panahon dahil dati akong laging inuutusan pumuntang bayan para bumili ng gamot o pagkain.  Hanggang ngayon ay mahilig akong magreklamo lalo na pagdating sa utos ng mga nakakatanda,  pero buong tuwa kong tinanggap ang bilin ng aking lola.  Mainit at mataas ang araw ng bumaba ako ng dyipni sa harap ng botika.  Nakipagsiksikan ako sa mga bumibili ng gamot sa Mercury Drug Store.  Ang botika ay nasa gilid ng kalye at hindi mo kailangang pumasok ng gusali upang bumili ng gamot.  Nakatalikod ako sa daan habang hinihintay ko ‘yung  babae na ibigay ang gamot na hiningi ko.  Bigla na lang may kumalabit sa likod ko.  Lumingon ako at nakita ko ang isang batang nakayapak, busabos, punit-punit ang damit, at madumi, malungkot ang mata at nakasimangot, nagmamakaawang bigyan siya ng pera habang nakabukas ang kanyang palad.  Bigla akong nagulat at napatalikod dahil ako ay nabigla;  hindi ko inaasahan na makakakita ako ng isang batang namamalimos.  Kay tagal na nga ng panahong lumipas, nakalimutan ko ang kahirapan sa Pilipinas, siguro ay pinilit kong limutin ang histura ng mga bata at matatandang sakdal sa kahirapan.  Hindi ko matanggihan ang mga batang namamalimos.  Tinignan kong mabuti ang dala kong pera, bente dolyar at limang tig-isang daang piso.  Buti na lang ay may barya ako para pamasahe kaya binigyan ko siya ng singko pesos.  Pagkatapos niyang magpasalamat ay kinalabit naman niya ang katabi ko at  ang mga ibang taong bumibili ng gamot.  Maraming tumalikod sa kanya at pinaspas ang kanilang mga kamay upang paalisin siya.

Bumalik ako sa Estados Unidos, galit na galit sa mga Pilipino at bigong-bigo.  Paano ko ipagdiriwang ang pagiging Pilipino kung puro hirap at pagdurusa ang aking nakikita sa mga mata ng aking kapwa Pilipino?  Paano ko pupurihin ang mga Pilipino kung ang gobyerno ang mismong nagnanakaw mula sa sarili nilang mamamayan na dapat nilang pagsilbihan?  Paano ko ipagmamalaki ang identidad bilang Pilipino kung ang mga kabataan na tulad ko ay nagnanasang maging mestiso o mestisa, at “trying hard” na "spoken-in-English" kahit baluktot ang kanilang Ingles at bihasa naman sila sa Tagalog?  Paano ko tatawagin ang aking sarili bilang Piliipino kung sa ibang bansa ang tingin nila sa mga Pilipino ay chimay?  Paano ako mangangarap at aasa sa isang maningning at makulay na kinabukasan sa Pilipinas kung ang pamilya ay watak-watak dahil ang magulang ay nasa ibang bansa nag-aalaga ng hindi nila kadugo at ang kanilang mga anak ay nagrerebelde dahil wala silang mga magulang na kanilang liwanag at gabay sa buhay?

    Pagbalik ko sa UCLA, naging isa akong galit na estudyante buong taglagas.  Kahit na ako ay nakangiti  at laging maingay na tumatawa,  panakip lamang ang aking masayahing personalidad sa aking galit at siphayo.  Isang araw, tinanong ko ang aking sarili,  “Naku Anette, ang lakt ng poot mo sa mundo.  Bakit hindi mo kaya pahalagahan ang mga natutunan mo at subukan mong gawing positibo ang iyong negatibong enerhiya para makatulong ka na mapabuti kahit papaano ang mga taong nakapaligid sa iyo?”  Naudyok akong kumilos at seryosohin ang aking trabaho bilang APC Representative ng Samahang Pilipino.  Lalo namang lumala ang aking galit at inis dahil ang aking pangarap na mapabuti ang sitwasyon ng mga naaapakan ay mabagal matamo.  Hindi ko natanto na matagal makamit ang matamis na bunga ng aking mga plano.  Pagod ako bawat sandali dahil hindi lamang kinakailangan kong tuparin ang aking responsibilidad bilang isang estudyante at bilang isang intern sa aking trabaho sa Community Programs Office.  Araw-araw ko rin kinailangang magpunta sa mga miting na minsan ay anim na oras ang haba.  Natakot ako noong napansin ko  na ang “Red Bull” na ang nagpapagana sa aking sistema.   Hindi na dugo ang umaagos sa aking katawan kung hindi “red bull” at kape.    Ang aking pagod at galit sa lahat ng bagay ang lalo pang nagpababa sa aking moral.

    Hindi lamang pisikal na pagod ang aking nadama kung hindi rin mental at emosyonal na pagod rin.  Laging nasa aking isip ang tanong ni Alina, “Pilipino o Pilipino-Amerikano?”  Kailan man ay hindi ko inisip na tawagain ang aking sarili bilang “Pilipino-Amerikano.”  Kapag naririnig ko ang dalawang magkaugnay na identidad, isang imahe ang biglang pumapasok sa aking isipan. Ang pangalan nitong imahe ng isang Pilipino-Amerikano sa aking kathang-isip ay "Kelly."  Isa siyang mestisang babae na bumabalik-balik sa Pilipinas bilang turista.  Kulay mais ang buhok,  makapal ang make-up, isang katutak ang pulseras at kwintas, malakas at nakakahilo ang amoy na Gucci niyang pabango, mataas ang tingin sa sarili dahil “slang” ang Ingles at nakasuot ng Abercrombie & Fitch.  Dagdag pa ang suot niyang “Ugg” boots kahit tag-init.  Siya ay  masungit, maselan, at laging natutupad ang ano mang hingin dahil akala niya ay mas mataas ang kanyang pagkatao sapagkat siya ay nakapag-aral sa Amerika at maginhawa ang buhay sa banyagang lupa.  

Ngunit unti-unting nagbago ang imahe ng isang Pilipino-Amerikano sa aking paningin.  Mula sa aking mga klase at sa Samahang Pilipino, nakilala ko si Philip Vera-Cruz, si Bulosan, ang mga beterano na lumalaban para sa kanilang karapatan, at ang mga manong na naghirap upang maitaguyod ang kanilang sarili at ang pamilya sa Amerika.  Sila ang mga nagbukas ng daan para sa aming mga kabataan na maranasan ang mga pribelehiyo dito sa Amerika.  Nalaman ko ang mga paghihirap noong nakaraan at hanggang sa kasalukuyan ng mga Pilipino sapagkat sila ay isang dayuhan at kulay kayumanggi.  Natanto ko ang kahulugan ng “Makibaka! Huwag matakot!” na siyang aking ginawang motto para sa aking pansariling kaunlaran.  Higit sa lahat, nakita ko ang mapusok na pagmamahal ng mga Pilipino-Amerikanong estudyante, hindi lamang sa UCLA kung hindi sa ibang bahagi rin ng bansa, na maunawaan ang kasaysayan ng mga Pilipino at higit sa lahat ay tumulong sa kapwa nila Pilipino.  Noong unang taon ko sa UCLA ay sinadsadya kong iwasan ang mga Pilipino-Amerikano sapagkat mababa ang tingin ko sa kanila, pero lahat ng iyon ay nagbago noong nakilala ko ang aking mga kaibigan sa Samahang Pilipino.  Tumaas ang respeto ko sa mga Pilipino-Amerikano.  Nakita ko ang kanilang mga paghihirap at karanasan at naihambing ko ito sa aking karanasan sa Amerika.  Habang iyon ang nangyayari, tinanong ko ang aking sarili, “Pilipino-Amerikano na ba ako?”

Sa aking pagninilay-nilay at pagtatanong sa aking identidad, nakuha kong mabuksan ang aking dalamhati sa mga taong malapit sa aking puso.    Biglang humupa ang aking galit;  natanto ko na nakalimutan ko na ang mga taong nakapaligid sa aking buhay.  Napansin ko na lagi na lang akong galit at nagrereklamo samantalang ang dami kong mga kaibigan na guston akong matulungan at marami sa kanila ay matindi ang pagmamahal sa kanilang adhikain na makatulong.  Galit ako sa mga hindi nakikitang kaaway ng mga naapi pero nakalimutan ko na napakalakas at puno ng pag-asa ang mga Pilipino kahit saan man sila naroroon.  Kung marami sa kanila ay optimistiko ang paningin sa buhay kahit naghihirap, bakit hindi ganun ang aking tingin sa buhay?  At bakit din sinubukan kong kalimutan ang Pilipinas?  Ang pamilya ko ay nandoon araw-araw, masaya at tumatawa kahit sa tingin ng tao ay mababa ang kalidad ng pamumuhay.  Akin ring naalala na noong lumalaki ako sa Pilipinas, kahit na wala kaming mainit na tubig na lumalabas mula sa shower at kahit dyip lang ang aking sinasakyan, masaya at kontento pa rin ako sa buhay.  Natanto ko na kahit saan man ako, Pilipinas, Amerika, o ano mang bansa, kapag ako ay nakakakita at nakakakausap ng mga Pilipino, nararamdaman ko na ako ay may tahanan.

Para sa aking huling papel sa Tagalog, tinanong ko ang aking sarili kung anong identidad ang aking ilalagay sa konklusiyong.  Matagal kong inisip ang tanong na iyon, halos buong taglagas akong nagmumuni-muni.  Sabi ng isang propesor ng kasaysayan ng Amerika, “Sa kolehiyo ninyo mararanasan ang paghahanap ng inyong identidad pero hindi ninyo dapat limitahan ang inyong sarili sa iisang identidad; ang kolehiyo ang nagsisilbing pambukas ng inyong mga kaisipan at sa kolehiyo ninyo mararanasan na palawakin ang inyong identidad.  Pag-isipan ninyo ito nang mabuti,” ang dagdag pa ni Propesor Corey.  Pagkatapos ng kanyang klase aking naisip, “Tama ang sinabi ni Propesor!  Masyado naman akong nadala ng isyu ng identidad na nakalimutan kong pahalagahan ang natutunan ko mula sa ibang kultura na nagpalawak ng aking isipan.  Pero ano ba yan?!  Nalilito na naman ako, hindi ko matatapos ang aking huling papel sa aking klase sa Filipino kung hindi ko ito masasagot...”  

Isang araw, habang ako ay nagbubulay-bulay sa aking maliwanag na kuwarto, sa harap ng aking laptop handa na para ayusin at tapusin ang aking mga tugon para sa huling portpolyo para sa aking klase, at habang nakikinig ako sa kantang “Umagang kay Ganda” ni Bamboo, aking naunawaaan na kahit ako ay nasa Pilipinas, Amerika, o ano mang sulok ng mundo, tatawagin ko ang aking sarili bilang isang Pilipino.  Napangiti ako dahil naalala ko ang buhay ko sa Pilipinas at natuwa ako sapagkat maraming mga taong nagmamahal sa akin, ang iba sa kanila ay itinuturing ang Pilipinas bilang tahanan kahit hindi man sila ipinanganak doon.  Ako ay Pilipino dahil ang aking paningin sa mundo at ang aking buong pagkatao ay hinugis ng aking mga natutunan mula sa mga paghihirap, kasayahan, at karanasan  ko sa Pilipinas.  Ang Pilipinas at mga Pilipino ay bahagi ng aking tahanan sa aking puso.  Ako ay  Pilipino at buong puso ko itong ipagmamalaki;  pero ako ay nabibilang sa isang malaking pangkat, ito ay bilang isang tao.  Ngayon ay kontento ako dahil sa aking napiling identidad ngunit hindi natatapos ang aking pakikibaka at ang aking patuloy na pag-aaral, kaya ngayon ay hinamon ko ang aking sarili, “Ano ang maihahandog  ko sa mundo bilang isang Pilipino?”